پذیرش یا انکار حدیث؟! + دانلود PDF

حدیث پژوهان قرآن را پایه گذار نقد و بررسی خبر دانسته اند؛ خداوند متعال در آیه ی نبأ تحقیق در خبر فاسق را لازم می داند و می فرماید:
«یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِنْ جَاءَکُمْ فَاسِقٌ بِنَبَإٍ فَتَبَیَّنُوا أَنْ تُصِیبُوا قَوْماً بِجَهَالَةٍ فَتُصْبِحُوا عَلَى مَا فَعَلْتُمْ نَادِمِینَ‌»(1)؛ ای کسانی که ایمان آورده اید، اگر فاسقی برای شما خبری آورد، تحقیق کنید، مبادا (به خاطر زود باوری و شتابزدگی تصمیم بگیرید و...) ناآگاهانه به قومی آسیب رسانید، و سپس از کرده ی خود پشیمان شوید.
همچنین در قرآن کریم به ما فرمان داده شده است که هرچه را به آن علم نداریم، دنبال نکنیم؛ زیرا در قیامت از چشم و گوش و دل بازخواست می شود:
« وَ لاَ تَقْفُ مَا لَیْسَ لَکَ بِهِ عِلْمٌ إِنَّ السَّمْعَ وَ الْبَصَرَ وَ الْفُؤَادَ کُلُّ أُولئِکَ کَانَ عَنْهُ مَسْئُولاً »(2)؛ از آنچه به آن آگاهی نداری، پیروی مکن؛ چرا که گوش و چشم و دل، همه مسؤولند.
قرآن از کسانی که هر خبری را می شنوند، و نسنجیده آن را نشر می دهند، به شدت انتقاد کرده و فرموده است:
«وَ إِذَا جَاءَهُمْ أَمْرٌ مِنَ الْأَمْنِ أَوِ الْخَوْفِ أَذَاعُوا بِهِ وَ لَوْ رَدُّوهُ إِلَى الرَّسُولِ وَ إِلَى أُولِی الْأَمْرِ مِنْهُمْ لَعَلِمَهُ الَّذِینَ یَسْتَنْبِطُونَهُ مِنْهُمْ وَ لَوْ لاَ فَضْلُ اللَّهِ عَلَیْکُمْ وَ رَحْمَتُهُ لاَتَّبَعْتُمُ الشَّیْطَانَ إِلاَّ قَلِیلاً »(3)؛ و هنگامی که خبری از پیروزی یا شکست به آنها برسد، (بدون تحقیق) آن را شایع می سازند؛ در حالی که اگر آن را به پیامبر و پیشوایان- که قدرت تشخیص کافی دارند- بازگردانند، از ریشه های مسائل آگاه خواهند شد. و اگر فضل و رحمت خدا بر شما نبود، جز عدّه ی کمی، همگی از شیطان پیروی می کردید (و گمراه می شدید).

آسیب پذیری حدیث + دانلود PDF

احادیث هم مانند هر پدیده ی دیگری آسیب پذیرند و زمینه ی بروز انواع آسیب را دارند.(1) روایات و شواهد تاریخی خود گواهی بر این مدعاست. شخصی از علی علیه السلام درباره ی حدیثهای نوآورده و خبرهایی که در دست مردم است و با یکدیگر اختلاف دارد، پرسید. امام فرمود:
إنَّ فِی اَیدِی النّاسِ حَقَّاً و باطلاً و صِدقاً و کَذِباً وَ ناسخاً و منسوُخاً و عامّاً و خاصّاً و مُحکَماً و مُتَشابهاً و حِفظاً و وَهماً...(2)؛ در دست مردم است از حق و باطل، راست و دروغ، ناسخ و منسوخ، عام و خاص، محکم و متشابه و آنچه در خاطر سپرده شده است و آنچه راوی در آن، گمان پردازی کرده است...(3)
نیز حضرت علیه السلام در سخنرانی دیگری، بعد از حمد و ثنای الهی، مردم را به وجود برخی از آسیبها در حدیث پیامبر صلی الله علیه و آله هوشیار می سازد و هشدار می دهد که بر این اساس فتوا ندهند و در ادامه، راه حلی را ارائه می کند.
یا اَیُّها النّاسُ اتَّقُوا الله و لا تُفتُوا النّاسَ بِما لا تعْلَمونَ. إنَّ رَسُولَ الله صلی الله علیه و اله قالَ قولاً آلَ مِنهُ إِلَی غَیْرِه وَ قالَ قَولاً وُضعَ عَلَی غیرِ مَوْضِعِه و کُذِبَ علیهِ...(4)؛ ای مردم! از خدا بترسید و دیگران را به آنچه نمی دانید، فتوا ندهید؛ چه اینکه پیامبر صلی الله علیه و آله سخنی را فرموده در حالی که از آن به سخن دیگری عدول نموده است و نیز سخنی را گفته ولی آن در جای خودش (معنای مناسب آن) قرار نگرفته و بر ایشان دروغ بسته شده است.

جایگاه فهم حدیث + دانلود PDF

حدیث معصوم علیه السلام همواره مفسّر و مبیّن قرآن است، به ویژه که فهم بسیاری از احکام دین، بدون کمک احادیث دست نیافتنی است؛ زیرا قرآن در بیشتر آیات، به بیان کلیات پرداخته و تبیین جزئیات را به پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله و اوصیای پس از او واگذار کرده است:
«وَ أَنْزَلْنَا إِلَیْکَ الذِّکْرَ لِتُبَیِّنَ لِلنَّاسِ مَا نُزِّلَ إِلَیْهِمْ» (1)؛ و به سوی تو ذکر (قرآن) را فروفرستادیم تا‌ آنچه را به مردم نازل شده است، برایشان بیان و روشن کنی.
«وَ مَا آتَاکُمُ الرَّسُولُ فَخُذُوهُ وَ مَا نَهَاکُمْ عَنْهُ فَانْتَهُوا» (2)؛ آنچه را پیغمبر برای شما آورد (یعنی امر کرد)، بگیرید و بپذیرید و از آنچه نهی کرد، خودداری کنید.
«وَ مَا أَرْسَلْنَا مِنْ رَسُولٍ إِلاَّ لِیُطَاعَ بِإِذْنِ اللَّهِ» (3)؛ ما هیچ پیغمبری را نفرستادیم مگر برای اینکه به اذن خدا اطاعتش کنند.
از نگاه شیعه، احادیث رسیده از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و امامان معصوم علیهم السلام، جایگاهی بس مهم و ارزشمند دارند و کسی در اعتبار و حجیّت آن شک و تردید نمی کند و همگان عمل بر طبق آن را لازم می شمارند. (4)